ArtikelDat is alverzoening!

Ik kan mijn exacte reactie niet meer herinneren, maar probeerde haar gerust te stellen met woorden van hoop dat we onze kinderen in de hand van een liefdevolle Vader mogen geven en ik vertelde daarbij het verhaal dat Theresa van Avilla zich moest verantwoorden bij de Paus: "Zuster Theresa, u gelooft toch wel in de hel?", vroeg de Paus. "Jazeker", antwoordde Theresa, 'ik geloof zeker in de hel. Alleen ik denk niet dat het daar erg druk is".
 Waarop ik bruut onderbroken werd, met de woorden: "Dat is alverzoening!"

Achteraf realiseerde ik mij dat ik midden in een Rooms-Katholieke omgeving was en dat de kerk wellicht nog de oude evangelische roeping had dat we Rooms-Katholieken tot het ware geloof moeten bekeren.

Enfin, ik kreeg later bericht dat er geen ruimte tot overleg was, noch een goede correctie, en dat ik in de toekomst niet meer als spreker zou worden uitgenodigd.

Vanaf die dag werd ik mij bewust, dat mijn pastorale visie van hoop voor ieder mens tegen alverzoening aanschurkt, of misschien zelfs elementen daarvan in zich verborg.
 Ben ik een alverzoenist?, werd een vraag die mij een jaar lang bezig gehouden heeft.

Dat is lang! Lang, want ik ben geen theoloog; ook geen evangelist die uit is op bekering van mensen in andere kerken; ik ben ook geen profeet, die mensen wil confronteren of gerenommeerd apologeet, die alles vanuit de Bijbel weet te verdedigen.
Ik ben slechts een voorganger, een herder, die zich geroepen voelt mensen te helpen éen stap dichter bij Jezus te komen, zodat ze meer mens worden en de relatie met Vader God gaat bloeien. Herstel heet dat.

Het woord alverzoening draagt het woord verzoening in zich en plaatst het daarmee in de verzoeningsleer, een onderdeel van onze westerse systematische theologie. Daar zit een heel groot gevaar in, want de verzoeningsleer in evangelische kringen is boven alles een zekerheid 'gered te zijn' of 'kind van God' te zijn. Platgeslagen: een ticket naar de hemel, of zoals het oude lied vraagt: "Is uw paspoort getekend, o mensch?"
Die evangelische verzoeningsleer was een tegenbeweging op de onzekerheid van hel en verdoemenis-preken. Ook voor mij is het een zekerheid, zij dat ik die liever niet plat sla, maar ruimte voor verwondering en verbazing te houden. Het gevaar van alverzoening is dat we dit ook platslaan tot een soort vaststaand feit, of deal die al gesloten is. Met zulke stellige zekerheid halen we de verbazing of verwondering er uit!
Verzoening is altijd een relationeel proces van Gods liefde tussen God en mens en mensen onderling, met wonderlijke aspecten zoals de medewerking van beide partijen, een wonderlijke uitverkiezing om juist met die persoon dat proces aan te gaan en liefde die sterker is dan iedere vorm van tegenstand, tot zelf-opoffering toe.
Ik waak er voor daar de verwondering en verbazing uit halen. Wie ben ik dan? Ga ik dan niet op de troon van God zitten, met een oordeel van wie wel en wie niet en alleen op deze manier en die manier niet?

Verzoening! Wat wordt dat mooie genezende werk aan Golgotha's kruis toch platgetrapt met ons westers rationalisme en woorden, die proberen het in een met ons verstand begrijpbaar model te persen. "Alzo lief…" zijn de beginwoorden van verzoening. Wie kan de liefde rationeel uitleggen als logisch klinkend en te begrijpen verhaal? Vertel me, hoe God de mensheid, bekeerd en onbekeerd, christen en moslim, heilige en zondaar, mannen en vrouwen en alles wat daar tussen zit, de gekleurden en zelfs de blanken, de Jood en de Griek, Trump en Putin, ja heel die wereld liefheeft? Vertel me, wat is dat voor liefde?

Opofferende liefde! Zelf-opofferende liefde! Maak daar maar eens een logisch klinkend verhaal van of leg het maar met woorden uit! Pas als je het ervaart, weet je wat het is en dat het er is!
En wie ben ik om grenzen te stellen aan de liefde die God heeft? Kan ik bepalen hoever Gods liefde gaat? Ben ik zelf een expert of exponent van zelfopofferende liefde? Of ben ik nog steeds iemand die zelf verzoening nodig heeft naar God en mijn medemens?

Ik ben geen alverzoenist, omdat dit te veel wijst naar dat specifieke onderdeel van de theologie. Dat is voor theologen, maar ook voor leken een mooi onderwerp om van gedachten te wisselen, want het zou toch wat zijn, als God alle mensen tot zich zou weten te trekken? Dan is de liefde echt sterker dan de dood! Zou het dan echt kunnen zijn dat Gods liefde alles en iedereen wint?

Ik ben een apokatastasist, hoe lastig ik dit woord ook vind uit te spreken. Maar het woord apokatastasis verwijst naar het herstel van alle dingen; het verwijst ernaar, dat eens God alles in allen zal zijn. Het is iets van de toekomst, het is eschatologisch. En daar geloof ik wel in!
 Ik geloof dat Jezus Overwinnaar is en dat God helemaal tot zijn doel komt met zijn schepping.
Hoe God dat doet? Dat weet ik niet, maar één ding weet ik wel, dat Hij in zijn almachtige liefde daartoe in staat is. Anders zou Hij niet almachtig en liefde zijn.


Ik kan alleen met een apokatastasis naar pastorale problemen kijken. Als ik niet de hoop voor die zoon van de vrouw op die studiedag in mij draag, wat heb ik dan te bieden? "Ja mevrouw, als uw zoon zich niet bekeerd is er geen enkele hoop meer op Gods liefde?"
Net als die moeder, zou ik echt gek worden in mijn roeping mensen te helpen op de weg van herstel, óf ik word bijzonder kunstig hypocriet, met mooie religieuze woorden over bewogenheid voor het verlorene, liefde voor de zondaar, terwijl er in mijn hart geen plek voor enige hoop is.

Voor verzoening ben ik en blijf ik toch iemand die boven alles gelooft in de vrije keus van de mens. Maar ik besef, dat wanneer je dit plat slaat, de vrije keus van de mens wel heel erg machtig wordt. En ik besef ook dat ik eigenlijk niet precies weet wat een vrije keus is!
Wanneer is iemand echt vrij? Vrij van de cultuur waarin hij of zij leeft? Vrij van de religie in zijn of haar omgeving? Vrij van familiebanden en opvoeding? Vrij van te veel of te weinig intellect om iets te kunnen onderscheiden op zijn juiste waarde? Vrij van zichzelf?
Was ik echt vrij, toen ik geconfronteerd werd met de liefde van God? Het voelde meer alsof God zijn voet in mijn nek zette en mij met mijn neus in mijn eigen modder duwde. Zondebesef noemde ik het. Is zondebesef een vrije keus, of een deur naar vrije keus? Als iemand in het water ligt te verdrinken, en een reddingsboei wordt toegeworpen, kiest de drenkeling dan "vrij" voor zijn redding?
Het was pas jaren later, toen ik het Vaderhart van God ontdekte, of beter gezegd mij door Jezus geopenbaard werd, dat er bij mij keuze was om wel of niet die liefde te gaan en blijven ontvangen.

Maar na 40 jaar prediking met de vrije keus, lukt het mij maar moeilijk om het evangelie anders uit te leggen dan dat je daar voor kunt kiezen. Maar toegegeven, de meeste "bekeerlingen" die onder mijn prediking Jezus hebben aangenomen, waren niet het resultaat van mijn uitnodiging tot die keus, maar het aandringen van de heilige Geest in het hart.
 God gebruikt mijn vreemde en rare manieren om mensen tot Hem te trekken, maar nog veel meer de vreemde en rare omstandigheden van het leven. Jezus wil iedereen ontmoeten op de weg die zij bewandelen, of die weg nu naar Rome of naar Emmaüs gaat.

In dat jaar ontdekte ik de niet platgeslagen versies van alverzoening. Ik ontdekte alverzoenisten die van mening en uitleg van elkaar verschillen. Ze gaan verschillend met de complexe materie om.
Okay er zullen best mensen zijn die zich alverzoenist noemen en simpel geloven dat alles en iedereen gewoon in de hemel komt, zonder enige consequentie of proces. Que sera, sera, zeg maar. Maar theologen die dit zó onderwijzen kom je weinig tegen.
Theologen die universalisme, een beter woord, verkondigen spreken wel degelijk over een hel, waar mensen doorheen gaan alvorens ze bij God komen.
 Een hel, die eindig is voor de mens. Die, zoals Jezus zei, in de gelijkenis van de koning die afrekening met zijn dienaren wilde houden, dat de onvergevingsgezinde dienaar zijn straf en schuld zou moeten afbetalen tot de laatste cent.

Een hel, als straf, of als loutering, zoals veel Katholieken het vagevuur zien. Een proces van verdere heiliging, dus ook straks in het hiernamaals.

De Orthodoxe theoloog John Behr zei hierover: Als we sterven dan worden we weer klei. En kan God eindelijk ons verder kneden tot dat wat Hij van ons wil maken, zonder al die tegenwerking in deze wereld van satan.

Weer anderen spreken over de hel als Gods liefde, als bij de brandende braamstruik, de Godsopenbaring bij Mozes. Een liefde die ons niet verbrandt, maar wel alle dode werken in en van ons verteert.
 Iets om bang voor te zijn? Ja, als je die verkeerde dingen liefhebt en vasthoudt. Nee, als je meer op Jezus wil gaan lijken.

Universalisme ontkent dus helemaal geen hel, straf, of heiliging. Integendeel, ze ziet de hel als instrument tot herstel, loutering.

En dan zijn er ook nog universalisten die zich vragen stellen over de deïficatie van de mens, de theosis, de eenwording met God (Orthoxen) of de "zalige aanschouwing" (R.K).
Straks in het hiernamaals zullen we mogen doorgroeien tot volledige eenwording in Christus, of mogen we Hem echt zien van aangezicht tot aangezicht. Deze theologen vragen zich af of dat wellicht niet voor iedereen zal gelden, straks.
Ook een leuke invalshoek om met verwondering naar te kijken! In verwondering over te mediteren zonder de stelligheid van "zo is het" of zo is het niet".

Ik ben geen alverzoenist, maar wel een apokatastasist, want dat is de hoop die ik in mij draag.

Zo blijven dan geloof, hoop en liefde. Ik geloof in de vrije keus; ik hoop op herstel voor alles en allen, en ik leer steeds meer God en mijn naasten lief te hebben, hopelijk tot mijn vijanden toe.
Welke hoop heb jij, voor je onbekeerde buurman of kind, of oude bejaarde, die wellicht vannacht nog de oversteek gaat maken?